πάνω στα σύνορα με το Δήμο Ιεράπετρας.Μάλιστα, είναι το μοναδικό δημοτικό διαμέρισμα της Βιάννου που υπάγεται εκκλησιαστικώς στην Ιερά Μητρόπολη Ιεραπύτνης και Σητείας, μια πού η Σύμη ήταν τμήμα του πάλαι ποτέ Δήμου Μουρνιών Λασιθίου. Βρίσκεται σε μια κατάφυτη από βλάστηση κοιλάδα, σε τοπίο με επιβλητική αγριότητα. Περικλείεται από δασώδη ορεινή έκταση. H Σύμη, όπως συνηθέστερα λέγεται από τους Κρητικούς, έχει τη μεγαλύτερη δασική κάλυψη στο νομό Ηρακλείου, μια και στην περιοχή της βρίσκεται το περίφημο δάσος της Σύμης, συνέχεια του δάσους του Σελακάνου, και συχνά την αποκαλούν ποδενδρούσα. 
Στην άκρη του χωριού ρέει ο Μπλαβοπόταμος, που συνεχίζει την πορεία του προς Φαφλάγκο και καταλήγει στο Λιβυκό Πέλαγος. Η απόστασή του από την Ιεράπετρα είναι 31 χλμ και από το Ηράκλειο είναι 74 χλμ.
Η κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και η μελισσοκομία. Στις παράλιες περιοχές καλλιεργούνται πρώιμα κηπευτικά.
Ολόκληρη η κοιλάδα της Κάτω Σύμης είναι κατάφυτη από καρυδιές, κερασιές, βερικοκιές, αχλαδιές και άλλα καρποφόρα δέντρα.
Λόγω του έντονα ορεινού της χαρακτήρα, η Σύμη έχει πολλά σπήλαια, με σπουδαιότερα τα Ζυμπραγά Σπηλιάρια, τον Κισσόσπηλιο, το σπήλαιο Λέρη, τον σπήλιο του Μπουμπούλη, τον σπήλιο Ριζά και τον σπήλιο Χάλαβρα.
Άλλο σημαντικό φυσικό μνημείο στην Κάτω Σύμη είναι το Φαράγγι της Καπνιστής, όπου, κατά την παράδοση, ζούσε ένας τεράστιος άνθρωπος, ο Σαραντάπηχος.
Οι σημαντικότεροι ναοί είναι της Παναγίας της Γαλατοκτισμένης και Νηστικοκτισμένης,του Αφέντη Χριστού,του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου πάνω στον οδικό άξονα Ιεράπετρας-Βιάννου και του Αγίου Γεωργίου. Η πρώτη κτίσθηκε στα 1385, όπως αναγράφεται στη θυρίδα του Ιερού Βήματος και ονομάστηκε έτσι, επειδή κατά την παράδοση, ο ναός χτίστηκε από λάσπη και γάλα αντί για νερό, με νηστικούς μάστορες, σε όλη τη διάρκεια κατασκευής της. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται 1 χλμ. περίπου έξω από το χωριό, στον ακατοίκητο σήμερα οικισμό της Απάνω Σύμης που διοικητικά ανήκει στο δήμο Ιεράπετρας, σε υψόμετρο 940 μ. και έχει τοιχογραφίες του Εμμανουήλ Φωκά, από τα μέσα του 15ου αιώνα.
Τα πιο αξιόλογα σημεία του χωριού είναι η Πατέλα στην Πάνω Γειτονιά και η τοποθεσία στου Σκεπαστού στη Μέσα Γειτονιά , όπου υπάρχει πηγή νερού, η λεγόμενη Μέσα Φλέγα. Το κέντρο του χωριού είναι στον Κάραβο, όπου υπάρχει πλατεία με επιβλητικό πλάτανο. Εδώ είναι συγκεντρωμένα τα καφενεία και η περισσότερη ζωή του χωριού.
Το Δημοτικό διαμέρισμα Κάτω Σύμης έχει συνολικό πληθυσμό 305 κατοίκους. Εκτός από την έδρα, συμπεριλαμβάνει τον οικισμό Λουτράκι , που έχει 66 κατοίκους. Το 1971 είχε 45 κατοίκους και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 350 μ. Βρίσκεται σε απόσταση 2 χλμ. από τη θάλασσα και αποτελεί επίνειο της Κάτω Σύμης.
Στην Κάτω Σύμη βρίσκονται οι σημαντικότερες αρχαιότητες της Βιάννου. Πρόκειται για το νεοανακτορικό (Μεσομινωικής ΙΙΙ β) Ιερό του Ερμή και της Αφροδίτης στη θέση Κρύα Βρύση. Το ιερό είναι ένα από τα σημαντικότερα της αρχαιότητας, καθώς και ο μοναδικός μέχρι σήμερα γνωστός χώρος λατρείας στην Κρήτη και στην Ελλάδα που λειτούργησε επί πολλούς αιώνες χωρίς διακοπή[1].Ιδρύθηκε περί το 2.000 π. Χ. Η θέση του Ιερού ταυτίζεται με το Ιερόν Όρος, κατά τον Πτολεμαίο, το οποίο βρίσκεται μεταξύ του αρχαίου Τσούτσουρα και της Ιεράπυτνας (σημερινής Ιεράπετρας). Η λατρεία στο χώρο αυτό άρχισε από τη Μεσομινωική Εποχή και συνεχίστηκε μέχρι τα ρωμαϊκά αυτοκρατορικά χρόνια. Ευρήματα από το ιερό της Σύμης βρίσκονται σήμερα[2].στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου.
Το χωριό αναφέρεται στην απογραφή του Καστροφύλακα ‘’Simi Catto’’ με το όνομα (Κ97) και με 146 κατ. το 1583. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας κατοικούσαν ορισμένοι Τούρκοι. Το 1834 είχε 38 χριστιανικές και 10 τουρκικές οικογένειες, ενώ η Απάνω Σύμη κατοικούνταν από 96 χριστιανικές οικογένειες. Το 1881 η Κάτω Σύμη είχε 371 Χριστιανούς κατοίκους.
Κατά την Επανάσταση του 1866 2 νεαρές γυναίκες από την Κάτω Σύμη, η Μαρία Πανακάκη και η Εργίνα Τσαγκατοπούλα, ενώ τις καταδίωκαν Τούρκους στρατιώτες, γκρεμίστηκαν σαν νέες Σουλιώτισσες από τον γκρεμό Γκούπο, καθώς προτίμησαν να πεθάνουν παρά να ατιμαστούν.
Το 1943 γερμανικό εκστρατευτικό σώμα μετέβη στο χωριό για να τιμωρήσει τους κατοίκους, επειδή είχαν σκοτώσει δύο Γερμανούς στο φυλάκιο της Σύμης. Στην είσοδο της κοιλάδας ανταρτικό σώμα καλά οχυρωμένο προσέβαλε τους Γερμανούς, στις 12 Σεπτεμβρίου από τους οποίους σκότωσαν 84 και εκτελέστηκαν 12. Άλλες πηγές[3] κάνουν λόγο για 70 νεκρούς από γερμανικής πλευράς. Έπειτα από αυτό, οι Ναζί κατέστρεψαν όλα τα χωριά της ανατολικής Βιάννου και της δυτικής Ιεράπετρας από τον ποταμό Μύρτο μέχρι τον Αμιρά και τουφέκισαν όλους τους άρρενες κατοίκους.